PERSE JEMI OBEZ?
Obeziteti mund të përkufizohet si ruajtja e dhjamit te tepert në trup. Edhe pse kjo duket si një problem; ky fenomen mund të konsiderohet edhe si një përshtatje për mbijetesë. Në natyrë, gjallesat kanë nevojë vazhdimisht për energji për të mbijetuar. Dhjami është një strategji për ruajtjen e energjisë. Ruajtja e dhjamit vepron si një rezervuar për të ruajtur vitalitetin në situatat kur mungon ushqimi. Shumë gjallesa në natyrë e shndërrojnë energjinë në dhjame dhe e ruajnë. Dhjami siguron më shumë energji për njësi sesa karbohidratet dhe proteinat, dhe keto pjese të ushqimit organik. Dhjami është ushqim me energji të lartë qe tretet kur eshte e nevojshme. Përdoret gjithashtu dhe për të rregulluar temperaturën e trupit. Të dyja janë jetike për vazhdimin e jetës. Përveç kësaj, indi dhjamor ka edhe funksione të ndryshme fiziologjike, si për shembull, në strukturën e organeve të ndryshme, i mbron nga traumat duke i mbështjellë , prodhon hormone, duke kontribuar në sistemin imunitar dhe sekreton citokin.
Historikisht, obeziteti filloi të shfaqej 12 mijë vjet më parë kur njerëzit u vendosën ne vendba dhe filluan të merren me bujqësi. Obeziteti është rezultat i ndërveprimit të përbërjes sonë gjenetike dhe mjedisit. Ekzistojnë pikëpamje të ndryshme në lidhje me ndërveprimin e strukturës sonë gjenetike me natyrën dhe procesin e saj te evolimit(1).
Në vendet e zhvilluara, veçanërisht ushqimi i shpejtë, mungesa e aktivitetit fizik dhe kalorite e tepërta kanë kontribuar në pandeminë e obezitetit, ndërkohë që thuhet se pjesa më e madhe e ndjeshmërisë individuale ndaj obezitetit (60-70%) mund të shpjegohet me tendencë gjenetike. Qindra shënues të lidhur me obezitetin dhe 97 lokacione gjenetike të lidhura me indeksin e masës trupore janë identifikuar në genomin tonë (2). Fakti që tendenca për obezitet dhe shpeshtësia e obezitetit janë të ndryshme tek njerëzit me origjinë të ndryshme etnike, mund të konsiderohet si një tregues tjetër i ndikimit të faktorëve gjenetikë.
Njerëzit jetonin si gjuetarë-mbledhës. Ata kishin aktivitet fizik intensiv dhe një menu të pasur me proteina/te varfer me karbohidrate. Me një jetë të qetë dhe bujqësi, kjo dietë u shnderrua ne te pasur me karbohidrate/ dhe te varfer ne proteina të. Ulja e ndjeshmërise ndaj insulinës se përshtatshme për një dietë të lartë proteinash/me pak karbohidrate do të thotë të jesh në gjendje të ruash yndyrën dhe të mbijetosh; Kur dieta ndryshoi, kjo përshtatje u shfaq si obezitet. Jeta sedentare pati më shumë ndikim sesa ndryshimi i kushteve klimatike. Ne kushte të ndryshueshme klimatike, njerëzit kaluan periudha urie dhe bollëku. Ata që ishin të aftë të ruanin mjaftueshëm yndyrë gjatë kohës së urise mbijetuan dhe u shumuan. Aftësia për të ruajtur dhjamin mund të ketë qënë një avantazh si ndaj ndryshimit të kushteve ekologjike ashtu edhe ndaj specieve te tjere te individëve.
Nga ky këndvështrim mund të thuhet se individët obezë kanë aftësinë e përshtatjes për të mbijetuar. Megjithatë, në jetën moderne, kjo aftësi adaptive lidhet në mënyrë paradoksale me shëndetin e dobët përmes shtimit të tepërt të peshës dhe sëmundjeve të lidhura me obezitetin.
Në mënyrë të ngjashme, shumë specie jo-njerëzore bëhen mbipeshë kur ekspozohen ndaj një jete të tipit industrializimi të ngjashëm me njerëzit. Shumë lloje primatësh dhe kafshë shtëpiake bëhen obezë në robëri. Për shekuj me radhë, obeziteti është lidhur me mirëqenien, forcën, pjellorinë dhe shëndetin. Për shembull, Cybele, një nga perëndeshat nënë e anadollit, përshkruhet si e shendoshe. Përparimet teknologjike që filluan në shekullin e 18-të kanë përmirësuar shëndetin publik dhe jetëgjatësinë. Obeziteti u pranua si një problem estetik në fondin e shekullit të 19-të dhe si një problem shendetesor në shekullin e 20-të. Ndergjegjesimi se obeziteti është një problem serioz shendetesor është vetëm disa vjeçar (50-75). Obesiteti është kthyer në një sfidë globale sot dhe duket se masat e marra nuk janë të suksesshme. Prandaj, është e rëndësishme të rritet ndërgjegjësimi për obezitetin. Nëse trendi aktual vazhdon, parashikohet që individët mbipeshë dhe obezë do të përbëjnë 60% të popullsisë së botës në vitin 2030 (3).
1. Prentice AM, Rayco-Solon P, Moore SE. Insights from the developing world: thrifty genotypes and thrifty phenotypes. Proc Nutr Soc. 2005;64:153–161.
2. A.E. Locke, et al.Genetic studies of body mass index yield new insights for obesity biology Nature, 518 (2015), p. 197 CrossRefView Record in ScopusGoogle Scholar
3. Kelly T, Yang W, Chen CS, Reynolds K, He J. 2005 yılında obezitenin küresel yükü ve 2030’a tahminler. Int J Obes (Lond) 2008;32:1431–1437.
